ایا احادیث مهدویت متعارض است؟

پاسخ :رشید رضا واستاد سائح مغربى به جهت تشکیک وتضعیف احادیث مهدویت ادعاى تعارض آن احادیث را نمودهاند.
سید رشید رضا مى گوید: «تعارض در احادیث مهدى اقوى واظهر وجمع بین آنهإدشوارتر است». آن گاه از باب مثال به اختلاف در اسم او واینکه حسنى است یا حسینى، عباسى است یا علوى ودیگر جهات اشاره مىکند».( تفسیر المنار، ج 9، ص 501-499 ؛ تراثنا وموازین النقد، ص 187.)
پاسخ: اوّلاً: اختلاف، مقتضاى طبیعت تفصیل قضایاى ثابت است، لذا استدلال به اختلاف تفاصیل یک قضیه بر عدم ثبوت آن، مغالطهاى بیش نیست، ودر غیر این صورت نمى توان هیچ مسأله اعتقادى را اثبات نمود، زیرا تمام مسائل، مورد اختلاف واقع شدهاند.
ثانیاً: در هر یک از مسائل مورد اختلاف، قول حق به اثبات رسیده است، ولذا در هیچ مسأله اى تردید وجود ندارد.

پرسش : آیا احادیث مهدویت تنها از طرق شیعه بوده ودر سند همه آنها شیعه وجود دارد؟
پاسخ : برخى از اهل سنّت گمان کرده اند که احادیث مهدویت تماماً از جعل شیعه بوده یا لااقل در سندهاى آن، کسانى وجود دارند که متهم به تشیّعند، ولذا مورد قبول آنها واقع نشده است.

دکتر بستوى بعد از نقل این اشکال در پاسخ به آن مى گوید: «معیار در قبول روایت راوى عدالت وضابط بودن اوست با قطع نظر از اینکه عقیده او چیست، مگر آنکه از اسلام خارج شده باشد. این روش بسیارى از علماى قدیم وجدید است. آن گاه از على بن مدینى نقل مى کند که اگر روایات اهل کوفه به جهت تشیع ترک شود کتابها ضایع شده ومذهب از هم خواهد پاشید».( المهدى المنتظر فى الاحادیث الصحیحة، ص 380.)

او همچنین مى گوید: «در عین حال مدار در روایات مهدى بر کسانى که منسوب به تشیعند نیست. یعنى چه بسیار از کسانى که هیچ نسبت به تشیع ندارند ولى در عین حال این احادیث را نقل کرده اند. او در آخر بحث خود مى گوید: «تا به اینجا به دست آمد که بیشتر روایات ثابت در امر مهدى در سندهایش فرد شیعى وجود ندارد، وروایاتى که این چنین است غالباً شواهدى از طرق دیگر دارد، لذا شبهه از این جهت زایل مىگردد».( همان.)

پرسش : آیا پدید آمدن مدعیان مهدویت از آثار سوء اعتقاد به مهدویت است؟
پاسخ : احمد امین مى گوید: «از آثار سوء اعتقاد به مهدویت، انقلابهاى پیاپى در طول تاریخ مسلمانان است. در هر عصرى شخص یا اشخاصى پیدا شده وبا یدک کشیدن نام مهدى منتظر، مردم را به سوى خود دعوت نموده وگروهى نیز دعوت آنها را پذیرفته اند، واز این جهت باعث مشکلات در جامعه اسلامى شده اند...».( ضحى الاسلام، ج 3، ص 244.)

پاسخ: اوّلاً: شکى نیست که مشکلاتى از ناحیه مدعیان دروغین مهدویت در جامعه اسلامى پدید آمده است، ولى گناه آن به عهده علما بوده که درست حضرت را تعریف نکرده وعلائم وشرایط ظهور را معین نکردهاند. ونیز گناه از مردم است که بدون تفحص از اصل قضیه، فریب این گونه افراد را خورده اند. وگرنه اصل قضیه مهدویت از برکات شایانى برخوردار است.
ثانیاً: راه مقابله با این گونه انحرافها، انکار عقیدهاى مسلّم نیست، وگرنه به جهت مقابله با مدعیان نبوت نیز باید با اصل نبوت انبیا مقابله کرد.
ثالثاً: گرچه مدعیان مهدویت چند روزى جولان داده ومردم را فریب دادهاند، ولى به لطف خداوند وعنایات حضرت مهدى (ع) وکوشش فراوان علما، مکر وحیله آنها برملا شده واز جامعه طرد شدهاند.

پرسش : آیا اعتقاد به مهدویت انسان را از عمل باز مى دارد؟
پاسخ : برخى مىگویند: «از آثار سوء اعتقاد به مهدویت وانتظار ظهور مهدى (ع) در جامعه اسلامى آن است که مردم را مایل به توکل به خدا نموده واز عمل ومبارزه باز مى دارد...».
پاسخ: معناى صحیح انتظار مهدى موعود (ع) این نیست که مسلمانان دست بر روى دست گذاشته وبه انتظار مهدى (ع) به سر برند، بدون آنکه به وظایف دینى خود عمل کرده وزمینهساز ظهور او باشند.
ولذا در روایات اسلامى «انتظار فرج» از بهترین اعمال برشمرده شده است. معلوم مىشود که انتظار جنبه عملى دارد وشخص منتظر خودش را از حیث عمل نیز آماده ظهور منجى مى گرداند.

پرسش : آیا اعتقاد به مهدویت در جامعه اسلامى نتیجه فشارهاى سیاسى بوده است؟
پاسخ : برخى از مستشرقین وبه تبع آنها برخى از روشنفکران غربزده اسلامى معتقدند که اعتقاد به مهدویت در نتیجه فشارهاى سیاسى بوده که بر مستضعفین جامعه اسلامى وارد شده است.
فان فلوتن مى گوید: «جور وستم دولت عباسیان از هنگام به حکومت رسیدن، کمتر از دولت امویان نبوده است. این جور وستمها به حدّى بود که مستضعفین ومظلومین را بر این وا داشت که خود را امیدوار کنند، لذا چارهاى جز این ندیدند که به عقیده به مهدى وانتظار ظهورش دل ببندند، تا بتوانند از شدّت تألّمات روحى خود بکاهند...».( السیادة العربیه، ص 132.)
«دونالد سن» مىگوید: «احتمال جدّى است که اختناق وفشارهاى سیاسى که در مملکت اسلامى از طرف حاکمان بنىامیّه پدید آمده از اسباب ظهور نظریه مهدویت در آخرالزمان بوده است».( عقیدة الشیعه، ص 231.)
احمد امین مصرى مىگوید: «عامل اساسى در پیدایش عقیده مهدویت نزد شیعه واصرار بر آن، فشارهاى سیاسى ومصائبى بود که بعد از شهادت امام على[7] وبه حکومت رسیدن معاویه با آن روبهرو شدند. این مصائب با بیعت با حسن بن على[8] وپس از آن شهادت حسین بن على[8] واز هم پاشیدن حرکتهاى ضدّ اموى وقوت گرفتن حکومت امویان شدت گرفت. لذا درصدد برآمدند تا تاکتیک خود را تغییر داده از دعوت آشکار صرف نظر کرده، به دعوت سرّى براى ریشه کن کردن ظلم روى آورند...».( ضحى الاسلام، ج 3، ص 241.)
محمّد عبدالکریم عتوم مى گوید: «واقع آن است که عقیده به مهدى قبل از وقوع غیبت امام پدید آمده وپرورش پیدا کرد. واین به صورت دقیق بعد از واقعه کربلا وبعد از تفرّق شیعه توسط دولت اموى بوده است. این وضعیّت نابهنجار براى شیعه زمینه را براى پذیرش عقیده مهدویت فراهم ساخت تا آنان را از وضعیّت موجود نجات دهد. در نتیجه مهدویت آرزویى شیعى بود که اثرى منفى در زندگى شیعیان داشت اگرچه آنان را از وضعیّت موجود نجات داد».( النظریة السیاسیة المعاصرة للشیعة الامامیه، ص 86.)
پاسخ:
1 - گرچه در طول تاریخ، مستضعفین ومظلومان اعم از مسلمان وغیرمسلمان، شیعه وغیر شیعه تحت فشارهاى سیاسى بودهاند، ولى این به آن معنا نیست که این فشارها باعث شد تا مستضعفان اعتقاد به منجى ومهدى را از خود جعل کنند، بلکه خداوند متعال مطابق مصلحت وحکمتى که ملاحظه کرده موضوع منجى وظهور حضرت مهدى (ع) را به جهت اقامه عدل وعدالت در سطح گسترده مطرح کرده است.
2 - همان گونه که در جاى خود بحث کردهایم موضوع مهدویت مقتضاى خواست فطرى بشر بوده وعقل، قرآن وروایات نیز به طور صریح بر آن اتفاق کردهاند ونیز اجماع مسلمین به جز برخى اندک از روشنفکران غربزده معتقد به مهدویت شدهاند.
3 - مهدویت وانتظار ظهور مهدى موعود (ع) در صورتى که معنا ومفهوم صحیح آن در نظر گرفته شود نه تنها آثار منفى به بار نخواهد آورد بلکه آثار مثبتى داشته، در ایجاد روحیه امید در جامعه وفراهم کردن زمینه مناسب براى ظهور حضرت مهدى (ع) تأثیر بسزایى داشته ودارد.